Blockchain kan tussenpartijen in de vervoersketen uitschakelen

Klara Paardenkooper onderzoekt de logistieke toepassingen van blockchain bij het Kenniscentrum Duurzame Havenstad, een onderzoeksinstituut van de Hogeschool Rotterdam. De technologie helpt bedrijven bij het verbeteren van hun supply chains. Bedrijven in de vervoersketen zijn soms nog wat afwachtend, signaleert ze. ‘Aan de kant blijven staan is geen optie; deze disruptieve technologie verandert hele ketens.’

De efficiëntie die blockchain kan opleveren spreekt veel bedrijven in de vervoersketen aan. Zij starten met de eerste stap: het digitaliseren van informatie. Waar moeten zij op letten?
‘Je kunt in principe oneindig veel informatie digitaliseren en data produceren. De vraag is: hoe kun je hiermee geld genereren? Het volgen van een container vanaf het moment van inladen tot het moment dat hij uitgeladen wordt heeft alleen nut als je deze data kunt benutten voor bijvoorbeeld het afwikkelen van de aansprakelijkheid. Bovendien geldt voor blockchain; hoe groter je het maakt hoe waardevoller de data wordt. Werk daarom samen met andere partners in de keten.’

Hoe kunnen bedrijven er voor zorgen dat de data die binnen de blockchain wordt gedeeld, ook daadwerkelijk betrouwbaar is?
‘Een hele relevante vraag; dat is de kwetsbaarheid in het systeem. Automatiseren helpt. Fouten ontstaan vooral als data door mensen wordt ingevoerd. We zien het gebruik van Internet-of-Things-technologie toenemen waarbij de data van sensoren wordt verzameld en gecombineerd. Het is een goed idee om externe, onafhankelijke data te gebruiken voor validatie. Een voorbeeld is een verzekeraar die de data van afwikkeling van schadeclaims door verzekerden koppelt aan de data van het weerinstituut KNMI. Dient een verzekerde een schadeclaim in vanwege stormschade dan weet de verzekeraar of er wel of niet een storm was op dat moment.’

Die blockchain technologie is al langer beschikbaar. Waarom is het gebruik ervan juist nu zo belangrijk?
In een wereld, die te maken heeft met een vertrouwenscrisis – denk aan fake nieuws – is de authenticiteit van data belangrijker dan ooit. Blockchain is een technologie die helpt bij het vergroten van vertrouwen. Je codeert afspraken. De vraag naar transparantie neemt toe, bij de consument en bij ketenpartners. Transparantie leidt immers tot lagere kosten en risicoreductie. In veel supply chains is nu nog weinig transparantie. Hoe dat komt? Omdat tussenpartijen daar geld aan verdienen. Natuurlijk willen niet alle tussenpartijen hun businessmodel blootgeven; maar omdat de consument degene is die betaalt gaat dat toch veranderen.’

Uit jullie verkenningen blijkt dat blockchain productieketens niet alleen efficiënter maakt, maar de keten ook verandert. Wat kunnen we verwachten?
‘Neem als voorbeeld een meisje in Bangladesh dat in een atelier een trui maakt met een waarde van 40 cent. Diezelfde trui koop jij vervolgens in een luxe winkel voor 50 euro. Dankzij digitalisering en blockchain kun je het proces transparant maken. Wie heeft daar in de tussentijd zoveel waarde aan toegevoegd? Daar liggen kansen. Bijvoorbeeld in het uitschakelen van tussenpartijen die geen waarde toevoegen. Zodat jij als consument minder betaalt, en de producent meer krijgt voor zijn product.’

Gaat de transparantie voor een verschuiving van macht binnen de keten zorgen?
‘Ja, zodra de transparantie toeneemt, wordt duidelijk welke activiteiten in de keten geen waarde toevoegen. Een bekend voorbeeld zijn de Nederlandse varkens die naar Italië worden gereden - en terug - om hun vlees als parmaham tegen een hogere prijs te kunnen verkopen. Als er meer transparantie is over de weg die een product heeft afgelegd, gaat geen consument meer betalen voor Parmaham die op deze manier is gemaakt. De macht verschuift naar de producent die kan aantonen dat producten milieuvriendelijk of CO2 neutraal zijn geproduceerd. Dankzij de informatie uit de blockchain krijgt de producent makkelijker de benodigde certificaten en kan hij een hogere prijs vragen. Een aansprekend voorbeeld is een mobiele app die de koffieboer helpt om de kwaliteit van de koffiebonen aan te tonen. De koffieboer kan hierdoor minder makkelijk worden afgezet door een groothandelaar.’

Dit vraagt om vernieuwing binnen de bestaande ketens. Hoe komt dit tot stand?
‘Als één partij start, zullen veel andere partijen uit concurrentieoverwegingen volgen. Een project van LTO Network binnen de afvalsector liet al eerder zien dat het transport van afval veel efficiënter en goedkoper kan. Door alle regulering en controles brengt het vervoer van afval een enorme papierwinkel met zich mee. We hebben alle voordelen van automatisering en blockchain gebruikt; de controles zijn geautomatiseerd en alle informatie over de route en lading wordt nu in de keten gedeeld. Dat bespaart miljoenen euro’s. Wij zien zo steeds meer vernieuwing ontstaan. Ketens die er niet aan meewerken worden op termijn verhoudingsgewijs zo duur dat ze hun bestaansrecht verliezen.’

Hoe kunnen bedrijven hier mee starten?
‘Ga met elkaar om tafel en bespreek of de keten voldoende efficiënt is. Bekijk waar je in de keten door samenwerking waarde kan toevoegen. Wij helpen bedrijven daarbij, onze studenten zoeken naar inefficiënties in de onderneming en in de keten en onderzoeken mogelijke verbeteringen. Bij expediteurs zien we soms een kantoorruimte vol met mensen die de hele dag bellen. Om prijsinformatie te verzamelen en bijvoorbeeld de locatie van de containers in kaart te brengen. Of contact te leggen met de persoon die een lading heeft afgetekend. Nogal inefficiënt. We zien dat het begint tot mensen door te dringen dat die werkwijze op termijn niet houdbaar is.’

Wat drijft die verandering?
‘Vaak is dat de concurrentie. Daarnaast is de consument een belangrijke aanjager van verandering. Consumenten willen heel graag producten die op een maatschappelijk verantwoorde manier zijn gemaakt. De beschikbaarheid van betrouwbare data over de productie voldoet aan die behoefte. Neem de avocado, een populair product dat niet zo goed is voor het milieu. Door watergebruik bij de productie en de CO2 uitstoot tijdens het transport is de ene avocado duurzamer dan de ander. Als deze informatie kan worden verzameld, dan kan de consument in een oogopslag zien wat hij koopt. Op die wijze zullen steeds meer processen met behulp van blockchain transparant worden gemaakt. Vaak zonder dat we dat zelf weten.’

Eerder noemde je het verdwijnen van tussenpartijen als bijeffect van digitalisering en blockchain. Moeten bedrijven in de vervoersketen zich zorgen maken? Zij zijn immers vaak zo’n tussenpartij.
‘We zien dat als bedrijven zich afvragen of hun bedrijfsmodel nog wel houdbaar is, dit vaak leidt tot het ontstaan van nieuwe bedrijfsmodellen. Een van de expediteurs waar we mee hebben gewerkt heeft gedetailleerde kennis over de regels van de voedsel- en warenautoriteit. Dankzij deze kennis kunnen producenten bijvoorbeeld grote partijen voedsel snel door de keten krijgen. Als de regels, of de controle van de nakoming van de regels wordt vereenvoudigd, dan vervalt het businessmodel van zulke bedrijven. Op basis van de data in de blockchain kun je op diverse plaatsen in de keten controlemomenten opnemen; bijvoorbeeld om de temperatuur van een partij voedsel automatisch te controleren. Is de temperatuur te hoog volgens de VWA-richtlijnen; dan kan er direct op worden gereageerd’

Wat raad je bedrijven aan die nog aarzelen om zich te verdiepen in digitalisering en blockchain?
‘Steek je kop niet in het zand. De mogelijkheden zijn divers. Kennis van de data kan zoveel toegevoegde waarde creëren. Kom vooral onderzoek doen aan de Hogeschool Rotterdam. Onze studenten kunnen bedrijven helpen om hun technologische kennis op te krikken, tegen een beperkte investering. Die verdien je snel terug; technologie is een onderscheidende factor in de competitieve vervoersketen.

* Spark! – Living Lab is een onderzoeksproject dat deel uitmaakt van het onderzoeksprogramma Duurzame Living Labs dat (mede) gefinancierd is door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), Ministerie Infrastructuur & Waterstaat, Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht Onderzoek (SIA) en de topsector Logistiek. Door het delen en verbinden van kennis over de mogelijkheden wil Spark! bedrijven in Nederland kennis laten maken met blockchain en data gestuurde logistiek.

***