Ketenmanagement en transparantie in de agri-sector

Door: Prof. Dr. Ir. Pieter Klapwijk – Emeritus professor in Supply Chain Economics en Supply Chain Finance verbonden aan de Nyenrode Business Universiteit

Inleiding
Ketenvorming in de is al decennia aan de gang. Dit is grotendeels te danken aan ketenmanagers die bewust een strategie van ketenregie nastreven. Toch is het proces van ketenvorming moeizaam en traag, omdat het deze ketenmanagers vaak ontbreekt aan de juiste instrumenten. Sinds kort is er een krachtig nieuw instrument beschikbaar: “Ketenfinanciering 2.0”.  Met name in de agri-sector kan dit instrument van bijzondere betekenis worden.

Dit artikel vertelt waar het over gaat.

Ketenmanagement
In de hedendaagse economie is concurrentie tussen bedrijven in veel gevallen ook concurrentie tussen ketens. De kwaliteit, prijs en voorspelbare levering van producten wordt mede bepaald door je toeleveranciers, en de toeleveranciers van je toeleveranciers, enzovoort. Daarom is het van groot belang om deze keten van toeleveranciers aan te kunnen sturen om zo een betere grip te krijgen op je eigen output.

Het voornaamste instrument om een dergelijke invloed uit te oefenen is inkoopvolume: hoe groter jouw aandeel in de afzet van je toeleverancier, hoe meer deze bereid zal zijn zich te schikken naar de door jou gewenste kwaliteits- en efficiëntie maatstaven.
De laatste jaren zien we echter steeds vaker dat ketenmanagers, naast het inkoopvolume, ook ketenfinanciering aangrijpen om hun ketens aan te sturen.

Ketenfinanciering 1.0
Omdat liquiditeit in veel ketens een schaars goed is kan een ketenregisseur haar sterke balans en kredietwaardigheid aanwenden om haar toeleveranciers een aantrekkelijke faciliteit te bieden: directe, contante betaling van facturen, in tegenstelling tot de 30, 60 (of meer) dagen wachttijd die in veel ketens gangbaar is. In ruil voor deze faciliteit, kan een ketenmanager additionele eisen stellen aan haar toeleveranciers en daarmee haar grip op het productieproces vergroten.

Deze faciliteit is in de regel ingebed in een breder programma, afwisselend genoemd “Supply Chain Finance”, “Reverse Factoring” of (vanuit de Rabobank) “Supplier Finance”. Een dergelijk programma wordt aangeboden in combinatie met een financier (vaak een bank) en bestaat in de kern uit een tweetal elementen:

1. De ketenmanager (de inkopende partij) keurt binnen korte termijn (24-48 uur) de facturen van de toeleverancier goed of af;
2. Na goedkeuring koopt de financier de factuur tegen een kleine discount (rente over de betaaltermijn van de factuur).

De toeleverancier krijgt nu dus (vrijwel) onmiddellijk betaald, tegen een rente die de (meestal aanzienlijke hogere) kredietwaardigheid van de inkopende partij reflecteert. Deze laatste, op haar beurt, kan haar (lange) betaaltermijnen handhaven (of zelfs verlengen) zonder dat dit ten koste gaat van haar toeleveranciers.

Hoewel deze programma’s vaak gedreven worden door het financiële management van de grote inkopers (verlenging van betaaltermijnen), is deze ketenfinanciering ook relevant voor de ketenmanagers die een extra voordeel kunnen bieden aan toeleveranciers in ruil voor een uitgebreidere participatie in een keten-kwaliteitsprogramma.

Sinds 2010 (kredietcrisis) heeft deze vorm van financiering een grote vlucht genomen. Inmiddels gaat het internationaal om honderden miljarden aan factuurwaardes die jaarlijks op deze wijze worden gefinancierd (gekocht).

Ketenfinanciering 2.0
Ketenfinanciering 1.0 heeft een grote beperking wat ketenregie betreft. Omdat ze uitsluitend steunt op de goedgekeurde inkoopfacturen, blijven ze in reikwijdte beperkt tot de directe toeleveranciers (net als inkoopvolume). Met de toeleverancier van de toeleverancier heeft de inkopende partij geen directe relatie. Er is daar dus geen pad om ketenfinanciering 1.0 aan te wenden als een sturingsmiddel.

Onlangs is een veel verdergaande vorm van ketenfinanciering ontwikkeld die niet lijdt onder deze beperking. De namen waar dit onder gaat zijn “End-to-end-Supply-Chain-Finance”, “Deep-Tier-Supply-Chain-Finance”, “Ketenfinanciering 2.0” of “Supply Chain Finance 2.0”.
Dit instrument, dat commercieel is ontwikkeld in een samenwerking tussen de verzekeraar Allianz, verschillende grote kapitaalmarktpartijen en de Nederlandse Fintech AgOS, trekt de ketenfinanciering in feite door de hele keten heen.

Waar bij ketenfinanciering 1.0 alleen de verkoopfactuur van de toeleverancier gekocht wordt, koopt de financier in ketenfinanciering 2.0 ook de verkoopfactuur van de voorafgaande toeleverancier en de verkoopfactuur van de daaraan voorafgaande toeleverancier, enzovoort door de gehele keten. Omdat binnen een keten de verkoopfactuur van een partij ook de inkoopfactuur van de volgende is, krijgt op deze wijze elke ketenspeler alle inkoop voorgeschoten en de gerelateerde verkoop contant uitbetaald (onder verrekening van de voorgeschoten inkoop). Met andere woorden: iedere speler krijgt z’n toegevoegde waarde uitbetaald op het moment van levering.

Bij deze vorm van ketenfinanciering komt wel wat meer kijken. Bovenal is het belangrijk dat, bij het verrekenen van “outputs” met “inputs”, vastgesteld kan worden welke ingekochte producten terecht zijn gekomen in welke verkochte producten. Hiervoor is een digitaal platform ontwikkeld, waarop een compleet informatiemodel van het productieproces door de keten wordt opgebouwd. Hiervoor gebruikt het platform een aantal geautomatiseerde processen, gebruikmakend van verschillende systemen en databronnen en ook inputs van de ketenspelers zelf. Deze spelers krijgen op het platform eveneens inzicht in hun actuele financieringsstatus.

Ook dient er een zekere mate van organisatiegraad te bestaan: de ketenspelers hebben bepaalde afspraken over leveringen, aansprakelijkheden en een bepaalde mate van onderlinge solidariteit.

Het nettoresultaat van deze ketenfinanciering 2.0 is echter aanzienlijk: 100% van het werkkapitaal in de hele keten kan op deze wijze gefinancierd worden.  Dit is met name interessant voor partijen die vooraan liggen in de keten (dichter bij de oorsprong), omdat daar weinig reguliere financieringsalternatieven voor handen zijn.

Ketenfinanciering 2.0 is hiermee een daadwerkelijk keten-breed financieringsprogramma en daarmee dus ook een keten-breed instrument voor ketenregie. Financiering van werkkapitaal dat anders bij ketenspelers zelf zou liggen kan nu gefaciliteerd worden door een ketenmanager, die op haar beurt een context creëert waarbinnen een meer verregaande mate van ketensamenwerking kan plaatsvinden.

Een belangrijk instrument voor de agri-sector
Hoewel ketenfinanciering 2.0 voor alle ketens interessant kan zijn, geldt dit vooral voor de agri-sector om de volgende redenen:

1. Het instrument ketenfinanciering 2.0 grijpt ook aan bij spelers voorin de ketens (het dichtst bij de oorsprong), als het ware “over-de-hoofden-heen” van de directe toeleveranciers.
2. Het is juist bij deze spelers dat de behoefte aan werkkapitaal het grootst is. Immers, gewassen of veestapels moeten “groeien” hetgeen structureel tijd (en dus werkkapitaal-financiering) kost en er zijn daarvoor weinig financieringsalternatieven
3. In agri-ketens hebben de voorin liggende ketenspelers doorgaans de meeste invloed op de kwaliteit van de eindproducten. Bijvoorbeeld bij veehouders wordt de kwaliteit van het vlees voor het leeuwendeel bepaald door de combinatie van genetica en de samenstelling van de mengvoeders en de “pre-mixes” die daarbij worden gebruikt. De stalbehandeling bouwt hier weliswaar op voort, maar beïnvloedt de kwaliteit van het eindproduct maar zeer ten dele.

Ketenfinanciering 2.0 kan daarom een enorm krachtig instrument zijn in de handen van (grote) inkopende partijen die hun agri-ketens actief willen managen en verbeteren om zo tot een kwalitatief superieur eindproduct te komen.

Ketentransparantie
Een interessant bijproduct van ketenfinanciering 2.0 is de daaruit voortvloeiende ketentransparantie. Zoals gezegd financiert men bij ketenfinanciering 2.0 in zekere zin “op de data”: het inzichtelijk maken van de keten en haar onderliggende processen is de bron van zekerheid voor financier en verzekeraar, niet de conventionele bancaire zekerheden zoals pandrechten of hypotheken.

Deze data zijn echter veelzijdig: naast het koppelen van de inputs aan bijbehorende outputs, kan de data verrijkt worden met allerlei specificaties en metingen in de keten, zoals b.v. slachtresultaten, mengvoederrecepturen, inspectierapporten, enz. Hiermee ontstaat een zgn. goederenpaspoort waarin de volledige wordingsgeschiedenis van de goederenstroom digitaal wordt beschreven en met blockchain gerelateerde technologieën op veilige wijze wordt opgeslagen en gedistribueerd.

Deze ketentransparantie, lang gezien als een soort heilige graal in de wereld van ketenmanagement, vormt de basis voor een groot aantal toepassingen die inzicht verschaffen over herkomst (Waar komt het product vandaan? Wat zijn alle ingrediënten? Hoe is het tot stand gekomen m.b.t. dierenwelzijn, menswelzijn, klimaat-impact, enz.), performance (Wat is het effect van genetica of mengvoeder samenstelling op het eindproduct?), certificering (Voldoet het aan alle toepasselijke milieu en welzijnseisen?) en andere analyses in het verlengde hiervan.

In het bijzonder kan hierbij vermeld worden dat ketentransparantie een noodzakelijke infrastructuur vormt voor circulariteit en kringloop: dat begint en eindigt bij een grondig goederen paspoort op basis waarvan nieuwe partijen hun diensten en processen vervolgens kunnen aanpassen om zo alle reststromen opnieuw te verwerken in nieuwe producten en diensten.

So What?
Ketenfinanciering 2.0 verrijkt het instrumentarium van ketenmanagers, in het bijzonder in agri-ketens, dat hen in staat stelt om hun ketens betere financieringsvoorwaarden te bieden en tegelijkertijd de organisatiegraad van de keten te vergroten. Echter, de informatiemodellen die een noodzakelijke voorwaarde vormen voor ketenfinanciering 2.0, zijn minstens zo aantrekkelijk voor een heel stelsel aan andere redenen. Het “bijproduct” ketentransparantie met al haar toepassingen is (op termijn) van grote waarde in een economie die steeds meer verlangt naar, en concurreert op, efficiënte-, gecoördineerde- en inzichtelijke ketens.

In samenwerking met AgOS onderzoekt Spark! Living Lab de mogelijkheden van deze vorm van ketenfinanciering in diverse sectoren? Ook nieuwsgierig? Neem contact met ons op!